बिहार भारतओ यक प्रान्त हो। बिहारओ राजधानी पटना हो। बिहारआ उत्तरमी नेपाल, पूर्वमी पश्चिम बङ्गाल, पश्चिममी उत्तर प्रदेश रे दक्षिणमी झारखण्ड राज्यअन पड्डान। यईको नाउँ बौद्ध विहार शब्दओ विकृत रूप माणीँछ। पैली यो राज्य विशाल साम्राज्यअनओ गढ थ्यो, वर्तमान कालमी देशआ अर्थव्यवस्थामी सबहै कम योगदान दिन्या राज्यमी गणीँछ।

महाबोधि मन्दीर, भगवान बुद्धआ जीन्नगी सित जोणीयाऽ चार पवित्र तीर्थअनमी है यक, यूनेस्को विश्व धरोहर स्थल घोषित

इतिहाससम्पादन

बिहारओ ऐतिहासिक नाउँ मगध हो। बिहारऐ राजधानी पटनाआ ऐतिहासिक नाउँ पाटलिपुत्र हो।

प्राचीन कालसम्पादन

भौती प्राचीन कालमी मगध साम्राज्य भारतवर्षओ सबहै शक्तिशाली साम्राज्यअनमी गणीन्थ्यो। याँ बठेइ मौर्य वङ्श, गुप्त वङ्श तथा अौर भौत राजवङ्शअनले देशआ भौत जसा क्षेत्रअनमी राज अर्‍‍यो। मौर्य वंशआ शासक सम्राट अशोकओ साम्राज्य पश्चिममी अफगानिस्तान सम्म फैलियाऽ थ्यो। मौर्य वंशओ शासन ३२५ ईसा पूर्वबठेइ १८५ ईसा पूर्वसम्म चल्याऽथ्यो। छटवाँ रे सातवाँ इसापूर्व तिर याँ बौद्ध तथा जैन धर्मअनओ उद्भव भयो। अशोकले बौद्ध धर्मआ प्रचारमी महत्वपूर्ण भूमिका खेल्याऽथ्या रे उनले आफुना चेला महेन्द्रलाई बौद्ध धर्मआ प्रसार खिलाइ श्रीलंका पठायो। उनले आफुना चेला महेन्द्रलाई पाटलिपुत्र (वर्तमान पटना)आ यक घाटबठेइ विदा अर्‍याऽथ्यो, जै घाटलाई आज लै महेन्द्रू घाट भणीँन्छ। पछा बौद्ध धर्म चीन पुइ इसै बटा होइबर जापानसम्म पुग्यो।

मध्यकालसम्पादन

बारवाँ शताब्दीमी बख्तियार खिलले बिहारमी आधिपत्य जमायापछा मगध देशओ प्रशासनिक राजधानी नायिरयो। जैबेला शेरशाह सूरीले, सोह्रौं शताब्दीमी दिल्लीया मुगल बाहशाह हुमायूँलाई हराइबर दिल्लीयो सत्ता कब्जा अर्यो तैपछा बिहारओ नाउँ दोसर्‍याँ प्रकाशमी आयो तर यो भौत दिनसम्म नाइर्‍यो। अकबरले बिहार कब्जा अरीबर बिहारलाई बङ्गालमी विलय अरायो। तैपछा बिहारओ सत्ता बङ्गालआ नबाबअनआ हातमी गयो।

आधुनिक कालसम्पादन

सन् १८५७ मी सिपाही विद्रोहमी बिहारआ बाबु कुँवर सिंहले महत्वपूर्ण भूमिका खेलिराइथ्यो। १८५२ मी बङ्गाल विभाजनआ कारण येई राज्यओ नाउँ बिहार बन्यो। सन् १९३५ मी उडीसालाई येईबाट अलग अरियो । स्वतन्त्रता सङग्रामआ बेला बिहारआ चम्पारणआ विद्रोहलाई अङ्ग्रेजअनआ बिरुद्ध बिद्रोह फैलौन्या बिद्रोहअनमी प्रमुख माणीँन्छ। देश स्वतन्त्र भयापछा बिहारओ अाँजि यक अर्खो विभाजन सन् २००० मी भयो, जईको फलस्वरूप झारखण्ड राज्य बन्यो। भारत छाणऽ आन्दोलनमी लै बिहारओ ठुलोइ भूमिका थ्यो।


सन्दर्भसम्पादन

बाइल्ला स्रोतअनसम्पादन