नेपाल भाषा
नेपालभाषा : नेपाल मंडलमा बोल्या प्रादेशिक भाषा (नेपाल भाषामी मंडलमी वा नेवाःभाय्) नेपालको एक प्रमुख समृद्ध भाषा हो। नेपालभाषा भनेको नेपाल साहित्यको ऐतिहासिक, सामाजिक, साँस्कृतिक एवं साहित्यिक उपनाउँ हो।
चिनी-तिब्बती भाषा परिवार अन्तर्गत तिब्बती-बर्मेली समूहमी पडडे यो भाषा किराँत भाषामी भौत भाषाअन मिसिबरी विकसित भई मल्लकालबठे साहित्यिकरूपमी फल्दैफुल्दै आया छ । आफ्नै विभिन्न लिपि भया यो भाषा /देवनागरी लिपिमी लै लेखिने एक मात्र चिनी-तिब्बती परिवारको भाषा लै हो।
नेपाल भाषा | |
---|---|
नेपाल भाषा | |
मातृभाषी | नेपाल |
क्षेत्र | दक्षिण एसिया |
मातृभाषी वक्ताअन | ८ लाख |
Sino-Tibetan
| |
भाषिकाअन |
|
देवनागरी, कुटाक्षरी लिपि, रञ्जना लिपि, प्रचलित लिपि, ब्रह्मी लि, गुप्त लिपि, भुजिमोल लिपि, गोलमोल लिपि | |
आधिकारिक स्थिति | |
माइ आधिकारिक भाषा | नेपाल, सिक्किम भारत |
नियमन निकाय | नेपाल भाषा परिषद |
भाषा सङ्केतअन | |
ISO 639-2 | new |
ISO 639-3 | new |
वर्गिकरण
सम्पादनयो भाषा चिनी-तिब्बती भाषा परिवार अन्तर्गत तिब्बती-बर्मेली समुहमी पडन्छ।
लिपि
सम्पादननेपालभाषा भौत लिपिहरूमी लेखिन्छ। ती मध्ये प्रमुख लिपिहरू रञ्जना लिपि, प्रचलित, /ब्राह्मि, भुजिमोल हुन्। यीन सबै लिपिहरू देब्रेबाट दायाँतर्फ लेखिनान्, रे कुटिला लिपि लिपि भन्या माथिबठेई तल लेखिन्छ। यी सबै लिपिमाई स्वरमाला र व्यंजनमाला गरी दुई प्रकारका अक्षरहरू हुनान्। नेपाल भाषाका चौधवटा लिपि छन्:-
भाषिका
सम्पादनविकासक्रम
सम्पादननेपाल भाषा देवनागिरी लिपिमा
सम्पादनस्वर वर्ण
सम्पादननेपाल भाषा | नेपालीमा उच्चरण |
---|---|
अ | अ |
अ: | लामो "अ" |
आ | आ |
आ: | लामो "आ" |
इ | इ |
ई | ई |
उ | उ |
ऊ | ऊ |
ऋ | ऋ |
ॠ | लमो "ऋ" |
लृ | लृ |
लॄ | लामो "लृ" |
ए | ए |
ऐ | ऐ |
ओ | ओ |
औ | औ |
अँ | अँ |
अं | लामो "अँ" |
अय् | लमो "ए" |
आय् | अयाय् |
एय् | धेरै लामो "ए" |
व्यञ्जन वर्ण
सम्पादननेपालभाषाका व्यञ्जन वर्णहरूको उच्चरण नेपालीमी जसो हुन्छ। नेपालभाषामी नेपली है बढ्ता व्यञ्जन वर्णहरू हुनान्।
क | ख | ग | घ | ङ | ह्ङ | ||
च | छ | ज | झ | ञ | |||
ट | ठ | ड | ढ | ण | |||
त | थ | द | ध | न | न्ह | ||
प | फ | ब | भ | म | म्ह | ||
य | ह्य | र | ह्र | ल | ल्ह | व | व्ह |
श | ष | स | ह | क्ष | त्र | ||
ज्ञ् |
चलनचल्तीका के शव्द तथा वाक्यहरू
सम्पादननेपालभाषा | नेपाली |
---|---|
ज्वजलपा | नमस्ते |
छिगु नां छु ख? | तपाईंको नाम के हो? |
जिगु नां … ख । | मेरो नाम … हो । |
न्हुगु दं या भिन्तुना! | नयाँ वर्षको शुभकामना! |
गुठी | संस्था |
छेँ | घर |
मनु | मान्छे |
वासः | औषधी |
बुखं | समाचार |
बुँख्याचा | खेतमा चरा तर्साउन राखिएको मान्छेजस्तो नमुना |
ख्वप | मुकुन्डो |
प्याखं | नृत्य |
सकिपा | चलचित्र |
दबली | स्टेज |
लाय्कू | दरबार |
ज्यास: | कार्यालय |
पस:/ पसल | पसल |
चूकः | चोक |
न्हेपू | दिमाग |
नूगः | मुटु |
सुभाय् | धन्यबाद |
लसंहना | बधाई |
मतिना | माया |
ख | हो |
मखु | होइन |
जिउ | हुन्छ |
मजिउ | हुन्न |
सम्बोधन
सम्पादननेपालभाषा | नेपाली |
---|---|
जि | म |
झी | हामी |
छि | तपाइँ |
छ | तिमी / तँ |
भाजु | श्रीमान् |
मेजु | श्रीमाती |
वेयक | वहाँ |
आंका | यहाँ |
व | उ /उनी |
थो | यो |
हुँ | त्यो |
खान्याकुरा
सम्पादननेपालभाषा | नेपाली |
---|---|
जाकि | चामल |
वा | धान |
छो | गहुँ |
लाजा / लाव्जा | मकै |
मुस्या | भटमास |
म्या | मास |
जा: | भात |
छुचुङ्ग | पीठो |
मरी / मारी | रोटी |
बजी / बै | चिउरा |
सुकुला | सुकुटी |
धैा | दही |
ल: / ना | पानी |
ला: | मासु |
मेर्इ ला: | राँगाको मासु |
खार्इ ला: | कुखुराको मासु |
दुकुचर्इ ला: | बोकाको मासु |
फाँर्इ ला: | बंगुरको मासु |
लाभा | लसुन |
हलु | हलेदो |
जिमले | जिरा |
चि | नुन |
बेचि | विरेनुन |
मन्ता | खुर्सानी |
मले | मरीच |
अैला | रक्सी |
थों | जाँड |
बजाङ्ग | हुक्का तम्माखु |
सम्बन्ध
सम्पादननेपालभाषा | नेपाली |
---|---|
मां | आमा |
अबु | बुवा |
अजी | हजुरआमा |
अजा | हजुरबुवा |
पासा | साथी |
दाजू | दार्इ |
किजा | भार्इ |
तता /अता | दिदी |
केए | बहिनी |
मिसा | श्रीमती |
मिजं | श्रीमान् |
पाजु | मामा (आमापट्टीको दाजुभार्इ) फूपाजु (बुवापट्टीको दिदीबहिनीको श्रीमान्) |
मलेजु | माइजु |
निनी | फूपु |
त:मा | ठूली आमा |
चिर् मा | कान्छी आमा |
त:बा | ठूलो बुबा |
क:का | सानो बुबा |
काय: | छोरा |
म्ह्या | छोरी |
काय: चा | भतिजा |
म्ह्या: चा | भतिजी |
भिन्चा | भान्जा / भान्जी |
छ्ये | नाती / नातीनि |
भऔ | बुहारी |
सस: मा | सासु आमा |
सस: बा | सासु बुवा |
सस: ले | ससुराली |
जिलाजं | ज्वार्इ |
रं
सम्पादननेपालभाषा | नेपाली |
---|---|
तुइयु | सेतो |
हाकुगु | कालो |
ह्याँगू | रातो |
वाउँ | हरियो |
वचु | नीलो |
भसुँ | पहेँलो |
सिउगु | खैरो |
शरीर
सम्पादननेपालभाषा | नेपाली |
---|---|
म्ह | शरीर |
कप /कपा | टाउको |
सँ /साँ | कपाल |
न्हेपु | दिमाग |
भ्हस्त | निधार |
मिखा | आँखा |
ख्व | अनुहार |
नेताले | गाला |
न्ह्या | नाक |
म्हुतु | मुख |
वाँ | दाँत |
मेच | जिबो |
मनस | चिउँदो |
ह्ला | हात |
पातिंचा | औंला |
पस | अन्जुली |
बोले | कुम |
प्वा | पेट |
टुटी | खुट्टा |
लुसी | नङ्ग |
जाँले | ढाँड |
खम्पा | खुट्टाको पाखुरा |
==सन्दर्भ सामग्रीअन==म भात खान्छु
बाहिरी कडीअन
सम्पादनअथवा यो हेर्नुहोस्