कुष्ठरोग
कुष्ठरोग, जसलाई हान्सेन्स् रोग (HD) पनि भनिन्छ, एक जीर्ण संक्रमण हो जुन माइकोब्याक्टेरियम लेप्रे र माइक्रोब्याक्टेरियम लेप्रोम्याटोसिसजीवाणु (ब्याक्टेरिया) को कारणले हुन्छ। संक्रमण हुँदा सुरूसुरूमा कुनै लक्षण देखा पर्दैन र सामान्यतया ५ देखि २० वर्षसम्म यस्तै रहिरहन्छ। देखा पर्ने लक्षणहरूमा स्नायुहरू, श्वासप्रश्वास मार्ग, छाला, र आँखामा ग्रेन्युलोमा हुनु पर्दछन्। यसको परिणाम स्वरूप पीडा महसुस गर्ने क्षमता कम हुन सक्छ र त्यसकारण बारम्बार चोटपटक लाग्नाले हात खुट्टाका भागहरू गुम्न सक्छन्। कमजोरी हुने र दृष्टि कमजोर हुने पनि हुन सक्छन्।
| कुष्ठरोग | |
|---|---|
| पर्यायवाची | ह्यानसेनको रोग (HD) |
 | |
| कुष्ठरोग लाग्याः २४ वर्षीया यक मान्स (सन् १८८६) | |
| उच्चारण | |
| विशिष्टता | संक्रामक रोग |
| लक्षणअन | दुखाइ महसुस गद्द्या क्षमता घट्टु[२] |
| कारक | माइकोब्याक्टेरियम लेप्रा or माइकोब्याक्टेरियम लेप्रोमाटोसिस[३][४] |
| जोखिम | कुष्ठरोग लाग्याः सित नजित बस्सु, गरीबी मी रनु[२][५] |
| उपचार | बहु-दबाइ उपचार[३] |
| दबाइ | रिफाम्पिसिन, ड्याप्सन, क्लोफ़ाज़िमाइन[२] |
| बारम्बारता | ५१४,००० (सन् २०१५)[६] |
दुई मुख्य खालका रोगहरू छन् जुन कति सङ्ख्यामा जीवाणुहरू उपस्थित छन् भन्ने कुरामा आधारित हुन्छन्: पौसिबेसिलरी र मल्टिबेसिलरी।यी दुईवटा प्रकारलाई शरीरमा कतिवटा वास्तविक रङ गुमेको, लाटिएको दाग-धब्बा छ भन्ने कुराको आधारमा छुट्याइन्छ; पौसिबेसिलरीमा पाँच वा सोभन्दा कम हुन्छ भने मल्टिबेसिलरीमा पाँचवटाभन्दा बढी हुन्छ। निदानलाई छालाको बायोप्सीद्वारा एसिड-फास्ट बसिल्ली फेला पारेर वा पोलिमरेस चेन रिएक्सन मार्फत DNA पत्ता लगाएर निश्चित गरिन्छ। यो गरीबीमा रहने मानिसहरूलाई बढी हुने गर्छ र सास फेर्दा, बोल्दा, हाच्छिउँ गर्दा वा खोक्दा निस्कने मसिना थोपाहरूको माध्यमबाट सर्छ भनी विश्वास गरिन्छ। यो त्यति धेरै संक्रामक छैन (बिष्णुहरीलामिछाने:-कुष्ठराेग याैटा संसर्गजन्य राेग हाे यसलाइ सुस्तराेग पनी भन्न सकीन्छ,यसकाे पहिलाे प्रवेश द्वार भनेकाे मानिसकाे नाक र हावा वा प्रत्यक्क्ष सम्पर्कनै हुन्,जुन अनियन्त्रीत व्यवस्थापनमा रहेकाेछ(बिष्णुहरीलामिछाने)
उपचार तथा महामारी
सम्पादनकुष्ठ रोग उपचारद्वारा निको हुन्छ। पौसिबेसिलरी कुष्ठ रोगको उपचारको लागि ६ महिनासम्म ड्यापसोने (dapsone) र रिफाम्पिसिन (rifampicin) औषधिहरू सेवन गर्नुपर्छ। मल्टिबेसिलरी कुष्ठ रोगको उपचारको लागि १२ महिनासम्म रिफाम्पिसिन (rifampicin), ड्यापसोने (dapsone), र क्लोफेजिमाइन (clofazimine) सेवन गर्नुपर्छ। यी उपचारहरू विश्व स्वास्थ्य सङ्गठनद्वारा नि:शुलक प्रदान गरिन्छ। केही सङ्ख्यामा अन्य एन्टिबायोटिहरू पनि प्रयोग गरिन सक्छ। सन् २०१२ मा विश्वभरमा, कुष्ठ रोगको १,८९,००० जना दीर्घकालीन र २,३०,००० जना नयाँ बिरामी विद्यमान थिए। दीर्घकालीन बिरामीहरूको सङ्ख्यामा सन् १९८० को दशकको तुलनामा धेरै गिरावट भएको छ जुन समयमा यो सङ्ख्या लगभग ५२ लाख थियो।धेरैजसो नयाँ बिरामीहरू १६ राष्ट्रमा देखा पर्ने गर्छन्, जसमध्ये भारतमा आधाभन्दा बढी नयाँ बिरामी रहेको पाइन्छ। विगत २० वर्षमा, १ करोड ६० लाख मानिसहरूलाई कुष्ठ रोगको उपचार प्रदान गरी निको पारिएको छ।
इतिहास
सम्पादनकुष्ठ रोगले मानव जातिलाई हजारौँ वर्ष देखि प्रभावित गर्दै अायाको को छ। यो रोगको अङ्ग्रेजी नाम ल्याटिन शब्द लेप्राको आधारमा राखिया को हो, जसको अर्थ हो "कत्लादार", र "हान्सेन्स् रोग" नाम चिकित्सक जेर्हार्ड अर्मउर हान्सेन (Gerhard Armauer Hansen) को नामबाट राखियाको हो। कुष्ट रोग लागेका मानिसहरूलाई लेपर कोलोनीहरू मा राखेर छुट्याउने चलन अझैपनि भारत, हजारभन्दा बढी; चीन, सय वरपर; र अफ्रिका लगायतका ठाउँहरूमा प्रचलित छ। यद्यपि, धेरैजसो कोलोनीहरू (बस्ती) बन्द भएका छन्। कुष्ठ रोगलाई धेरै पहिले देखि सामाजिक कलङ्कसँग जोडिँदै आएको छ, जुन कारणले गर्दा बिरामी स्वयंले यो बारे जानकारी गराएर प्रारम्भिक चरणमै उपचार प्राप्त गर्न हिचकिचाउँछ। कुष्ठ रोगद्वारा प्रभावितहरू प्रति जागरुकता देखाउनको लागि सन् १९५४ देखि विश्व कुष्ठ रोग दिवस सुरू गरिएको थियो।
सन्दर्भ
सम्पादन- ↑ "Definition of leprosy". The Free Dictionary. Retrieved 2015-01-25.
- ↑ २.० २.१ २.२ Suzuki K, Akama T, Kawashima A, Yoshihara A, Yotsu RR, Ishii N (February 2012). "Current status of leprosy: epidemiology, basic science and clinical perspectives". The Journal of dermatology. 39 (2): 121–9. doi:10.1111/j.1346-8138.2011.01370.x. PMID 21973237.
- ↑ ३.० ३.१ "Leprosy Fact sheet N°101". World Health Organization. January 2014. Archived from the original on 2013-12-12. Unknown parameter
|deadurl=ignored (help) - ↑ "New Leprosy Bacterium: Scientists Use Genetic Fingerprint To Nail 'Killing Organism'". ScienceDaily. 2008-11-28. Archived from the original on 2010-03-13. Retrieved 2010-01-31. Unknown parameter
|deadurl=ignored (help) - ↑ Schreuder, P.A.M.; Noto, S.; Richardus J.H. (January 2016). "Epidemiologic trends of leprosy for the 21st century". Clinics in Dermatology. 34 (1): 24–31. doi:10.1016/j.clindermatol.2015.11.001. PMID 26773620.
- ↑ GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence, Collaborators. (8 October 2016). "Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1545–1602. PMID 27733282.